Narracja. Nowa perspektywa w nauce?

  • Tadeusz Borkowski Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Pedagogiczny, Instytut Nauk o Polityce i Administracji
Słowa kluczowe: narracja, metodologia nauk społecznych, precyzja, wypowiedź celowa, kategoryzacja

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem tego artykułu jest uzyskanie naukowo uzasadnionej odpowiedzi na pytania i wątpliwości dość często wyrażane, a podważające potrzebę używania pojęcia narracja w naukach humanistycznych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy użycie pojęcia narracja wnosi nowe możliwości teoretyczne lub metodologiczne w naukach humanistycznych. Do próby uzyskania odpowiedzi na to pytanie posłużono się analizą logiczną oraz analizą krytyczną opartą na metodologii nauk społecznych.

PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej dokonano krótkiego przeglądu sposobu definiowania pojęcia narracja w literaturoznawstwie, językoznawstwie, psychologii, psychiatrii, socjologii, historii, dziennikarstwie i marketingu. W drugiej części, po wykazaniu, że wspólna definicja dla wymienionych nauk jest zbyt ogólnikowa, nieprecyzyjna, a więc nieprzydatna w nauce, wskazano różne możliwości uprecyzyjnienia poprzez kategoryzacje. W trzeciej części udowodniono, że dotychczasowe próby wprowadzenia tego pojęcia do języka naukowego nie zapobiegają problemom metodologicznym, z jakimi borykają się nauki humanistyczne.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Na podstawie powyższych analiz można stwierdzić, że pojęcie narracja mogłoby być używane w naukach społecznych i byłoby wręcz przydatne pod warunkiem wypracowania precyzyjnej definicji, np: że jest to celowa wypowiedź, która ma na celu przekonanie odbiorcy/słuchacza do określonego przez narratora sposobu myślenia, zachowania, sposobu życia, czyli w tym przypadku narracja byłaby środkiem do uzyskania zamierzonego celu o charakterze społecznym (np.: przekonanie danej osoby do określonych zachowań, ideologii, światopoglądów itp.). Nie jest ona fake newsem ani postprawdą. Nie jest też tylko opowiadaniem.

WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE:

• W różnych dyscyplinach nauki występują różne rozumienia pojęcia narracja. Próby skonstruowania wspólnej definicji kończą się tak ogólnikowym ujęciem, że nie nadaje się ono do badań naukowych, które przecież wymagają precyzji.

• Pewnym rozwiązaniem według Autora byłoby używanie pojęcia narracji „przymiotnikowej”, np.: narracja ekonomiczna, teologiczna, polityczna, historyczna itd. Jest to kategoryzacja ze względu na treść. • Sposoby ujęcia pojęcia narracja w psychologii i psychiatrii sugerują inną kategoryzację:

(a) narracja wyartykułowana werbalnie lub (b) istniejąca mentalnie. Kategoryzacja omawianego pojęcia może zatem sprzyjać precyzji.

• W innym wymiarze, gdy bierzemy pod uwagę rolę narracji, można stwierdzić, że w niektórych dyscyplinach nauki stanowi ona ostateczny przedmiot badań (literaturoznawstwo, językoznawstwo i im podobne), podczas gdy w innych dyscyplinach jest ogniwem pośredniczącym między badaczem a badanym obiektem.

• Ponieważ niemal we wszystkich dziedzinach nauk humanistycznych narracja oznacza tyle co opowiadanie, pewnym rozwiązaniem może być przyjęcie wąskiego i precyzyjnego rozumienia narracji. Autor proponuje następującą definicję: Przez narrację rozumie się takie werbalne przedstawienie rzeczywistości, które ma na celu przekonanie odbiorcy do celów i racji nadawcy tegoż. Narracja nie jest fake newsem ani postprawdą, ponieważ nie opiera się na fałszu czy kłamstwie.

• Zdaniem Autora powyższa definicja nie zostanie powszechnie przyjęta z tego powodu, iż historia nauk społecznych jasno dowodzi, że wielu badaczy woli tworzenie coraz to nowego słownictwa niż żmudne, czasochłonne badania i analizy. Ponadto w naukach społecznych (ale nie tylko) występują, na ogół starzejące się prędzej czy później, mody na używanie pewnych pojęć.

Bibliografia

Bal, M. (2012). Wędrujące pojęcia w naukach humanistycznych. Warszawa: Narodowe Centrum Kultury.

Bruner, J. (2004). Life as Narrative. Social Research, vol. 71, no. 3, 691-710.

Budziszewska, M., http://prowcywykleci.blogspot.com/2013/05/marketing‑narracyjny.html (dostęp: 09.07.2017).

Cetwiński, O. (2012). Teoria narracji politologicznej. Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Chrzczonowicz, A. (2011). Narracja w psychiatrii – teoria, zastosowanie, związki ze zdrowiem psychicznym. Postępy Psychiatrii i Neurologii, 20(4), 283-289.

Collins Cobuild English Language Dictionary. (1988). London and Glasgow: Collins, 955.

Dryll, E. (2004). Homo narrans – wprowadzenie. W: E. Dryll i A. Cierpka (red.), Narracja. Koncepcje i badania psychologiczne. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN, 9.

Gabryś, B.J. (2014). Narracja jako metoda badania strategicznej odnowy organizacji na przykładzie TAURON S.A. Marketing i Rynek, 5(CD), 346-351.

Grunwald, E. (2005). Narrative Norms in Written News. Pozyskano z: http://www.nordicom.gu.se/common/, publ_pdf/180_063-080.pdf.

http://www.academia.edu/11103614/Narracja_has%C5%82o (dostęp: 02.08.2017).

https://sjp.pwn.pl/sjp/narracja;2568799.html (dostęp: 27.12.2017).

https://pl.wikipedia.org/wiki/Literaturoznawstwo (dostęp: 07.08.2017).

http://www.staff.amu.edu.pl/~ewa/Kazmierka,%20Wywiad%20narracyjny.pdf (dostęp: 15.07.2017).

Janusz, B., Gdowska, K. i de Barbaro, B. (2008). Narracja. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo UJ.

Kaźmierska, K. (1997). Wywiad narracyjny – technika i pojęcia analityczne. W: Biografia a tożsamość narodowa. Łódź: Uniwersytet Łódzki. Katedra Socjologii Kultury, 35.

Mateja, M. (2016). Analiza narracji. W: R. Baeker i in., Metodologia badań politologicznych. Warszawa: Polskie Towarzystwo Nauk Politycznych, 185.

Mayntz, R., Holm, K. i Huebner, P. (1985). Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa: PWN.

Nowak‑Dziemianowicz, M. (2014). Narracja w pedagogice – znaczenie, badania, interpretacje.

Kultura i Edukacja, 2(102), 7-44.

Pomorski, J. (red.). (1990). Metodologiczne problemy narracji historycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.

Sławiński, J. (1988). Słownik terminów literackich. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 303.

Wawrzyński, P. (2015). Emocje i zaangażowanie a skuteczność narracji polityki historycznej. Wyniki badań eksperymentalnych. Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo Instytutu Pamięci Narodowej, 2 (26), 159-181.

Wielki Słownik Angielsko‑Polski. (2005). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Opublikowane
2018-09-06
Jak cytować
Borkowski, T. (2018). Narracja. Nowa perspektywa w nauce?. Horyzonty Wychowania, 17(42), 147-158. https://doi.org/10.17399/HW.2018.174211

Inne teksty tego samego autora