Formowanie wrażeń na temat osobowości – proces niezbędny czy szkodliwy? Przegląd badań i implikacje praktyczne
Abstrakt
CEL NAUKOWY: Celem niniejszego artykułu jest odniesienie wyników badań naukowych dotyczących formowania wrażeń na temat osobowości i roli efektu halo w tym procesie do klasycznej serii badań Solomona Ascha z 1946 r. dotyczącej tego tematu. W artykule Ascha przedstawiającym te badania uwzględnione są teorie i pojęcia cytowane oraz rozszerzane współcześnie przez psychologów poznania społecznego.
PROBLEM I METODY BADAWCZE: Opracowanie stanowi krytyczny przegląd raportów z badań naukowych dotyczących zagadnienia formowania wrażeń na temat osobowości. Wyniki analizy tych prac pozwoliły na przedstawienie w niniejszym artykule teorii Solomona Ascha w zaktualizowanym świetle.
PROCES WYWODU: W pierwszej części artykułu omówiono wpływ cech centralnych, w szczególności „ciepła” i „chłodu”, odpowiadających za całościową ocenę człowieka. W części drugiej poruszono temat czynników zewnętrznych, na przykład kolejności poznawania cech, wpływu afektywnego i czasu trwania znajomości z ocenianą osobą na uformowane wrażenie. W części trzeciej opisano zjawisko zmian znaczeniowych cech osobowości w zależności od współwystępujących z nimi charakterystyk.
WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przedstawione w pracy eksperymenty potwierdzają obserwacje Ascha oraz wspierają tezę, że ogólne wrażenie o osobie wpływa na percepcję jej poszczególnych cech. Ludzie nie zdają sobie na ogół sprawy z występowania tego zjawiska.
WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wyniki badań omówionych w artykule mają szereg implikacji praktycznych dla osób wykonujących zawody związane z ocenianiem, takich jak nauczyciele, rekruterzy czy jurorzy, a także dla osób poddawanych ocenie. Warto, by osoby te zdawały sobie sprawę ze zniekształceń, jakie niesie z sobą automatyczne formowanie wrażeń na temat osobowości czy kompetencji innych osób, i miały świadomość, że uleganie takiemu mechanizmowi często łączy się z odpowiedzialnością za los ocenianej osoby, np. w kontekście jej kariery szkolnej czy pracy zawodowej.
Bibliografia
Asch, S.E. (1946). Forming impressions of personality. The Journal of Abnormal and Social Psychology, 41(3), 258-290.
Balzer, W.K. i Sulsky, L.M. (1992). Halo and performance appraisal research: a critical examination. Journal of Applied Psychology, 77(6), 975-985.
Dennis, I. (2007). Halo effects in grading student projects. Journal of Applied Psychology 92(4), 1169-1176.
Fiske, A.P. (1991). Structures of social life: The four elementary forms of human relations: Communal sharing, authority ranking, equality matching, market pricing. New York: Free Press.
Forgas, J.P. (2011). She just doesn’t look like a philosopher…? Affective influences on the halo effect in impression formation. European Journal of Social Psychology, 41, 812-817.
Goldman, M., Cowles, M.D. i Florez, C.A. (1983). The halo effect of an initial impression upon speaker and audience. The Journal of Social Psychology, 120, 197-201.
Jacobs, R. i Kozlowski, S.W.J. (1985). A closer look at halo error in performance ratings. Academy of Management Journal, 28(1), 201-212.
Kervyn, N., Bergsieker, H.B., Grignard, F. i Yzerbyt, V.Y. (2016). An advantage of appearing mean or lazy: Amplified impressions of competence or warmth after mixed descriptions. Journal of Experimental Social Psychology, 62, 17-23.
Landy, D. i Sigall, H. (1974). Beauty is talent: Task evaluation as a function of the performer’s physical attractiveness. Journal of Personality and Social Psychology, 29, 299-304.
Madera, J.M., Hebl, M.R. i Martin, R.C. (2009). Gender and letters of recommendation for academia: Agentic and communal differences. The Journal of Applied Psychology, 6, 1591-1599.
Moskowitz, G.B. (2009). Zrozumieć siebie i innych. Psychologia poznania społecznego. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Naquin, C.E. i Tynan, R.O. (2003). The team halo effect: why teams are not blamed for their failures. Journal of Applied Psychology, 88(2), 332-340.
Nisbett, R.E. i DeCamp Wilson, T. (1977a). Telling more than we can know: verbal reports on mental processes. Psychological Review, 84(3), 231-259.
Nisbett, R.E. i DeCamp Wilson, T. (1977b). The halo effect: evidence for uncon-scious alteration of judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 35(4), 250-256.
Solomonson, A.L. i Lance, C.E. (1997). Examination of the relationship between true halo and halo error in performance ratings. Journal of Applied Psychology, 82(5), 665-674.
Srivastava, S., Guglielmo, S. i Beer, J.S. (2010). Perceiving others’ personalities: examining the dimensionality, assumed similarity to the self, and stability of perceiver effects. Journal of Personality and Social Psychology, 98(3), 520-534.
Thorndike, E.L. (1920). A constant error in psychological ratings. Journal of Applied Psychology, 4(1), 25-29.
Walker Naylor, R. (2007). Nonverbal cues based first impressions: Impression formation through exposure to static images. Marketing Letters, 18, 165-179.
Copyright (c) 2017 Horyzonty Wychowania
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Uwagi dotyczące praw autorskich
Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:
- Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
- Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.
Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:
