Podręczniki szkolne do nauczania religii jako przedmiot badań socjologicznych –  rola jakościowej analizy treści

Marcin Zwierżdżyński

Data publikacji : 2018-09-03

Tom 17 Nr 41 (2018)

Podręczniki szkolne do nauczania religii jako przedmiot badań socjologicznych – rola jakościowej analizy treści

Marcin Zwierżdżyński

Dział: Artykuły Varia

Abstrakt

CEL NAUKOWY: Celem naukowym artykułu jest analiza badań podręczników szkolnych do nauczania religii pod kątem stosowanej w nich metodologii oraz zrozumienie specyfiki socjologicznej analizy treści w perspektywie analizy materiałów dydaktycznych.

PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem i metody badawcze opierają się na paradygmacie konstrukcjonizmu, który określa rzeczywistość społeczną jako „sieć znaczeń”. Analiza badań podręczników szkolnych opiera się na analizie treści publikacji zawierających wyniki badań, a problem badawczy dotyczy zrozumienia specyfiki tej techniki badawczej w odniesieniu do materiałów dydaktycznych stosowanych w nauczaniu religii.

PROCES WYWODU: Proces wywodu przebiega od zarysu założeń metodologicznych, określenia specyfiki podręczników szkolnych w wymiarze funkcjonalno-strukturalnym, przez analizę badań podręczników szkolnych do nauczania religii, po przedstawienie specyfiki analizy treści skoncentrowanej na procedurach kodowania i ciągłego porównywania.

WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy naukowej sprowadzają się do konstatacji o powierzchownym traktowaniu analizy treści podręczników szkolnych do nauczania religii oraz określenia możliwości pełniejszego wykorzystania tej techniki badawczej w badaniach z zakresu edukacji religijnej.

WNIOSKI, INNOWACJE I REKOMENDACJE: Wnioski, innowacje i rekomendacje koncentrują się na sformułowaniu postulatów metodologicznych: głębszego, semantycznego i socjologicznego ujęcia analizy treści podręczników szkolnych do nauczania religii, która może się przyczynić do opartego na materiale empirycznym zrozumienia społecznego znaczenia religii.

Słowa kluczowe

podręczniki szkolne ; nauczanie religii ; edukacja religijna ; socjologia ; analiza treści

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

PDF
PDF

Zasady cytowania

Wskaźniki altmetryczne

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Uwagi dotyczące praw autorskich

Autorzy publikujący w tym czasopiśmie wyrażają zgodę na następując warunki:

Autorzy zachowują prawa autorskie, przyznając czasopismu prawo do pierwszej publikacji swojego tekstu jednocześnie zarejestrowanego pod numerem licencji CC BY-ND, która pozwala innym na korzystanie z tego tekstu z uznaniem autorstwa tekstu oraz pierwotnej publikacji w tym czasopiśmie.
Autorzy proszeni są o nawiązywanie odrębnych, dodatkowych porozumień wynikających z umowy, dotyczących dystrybucji opublikowanej w czasopiśmie wersji tekstu nie na prawach wyłączności (np. opublikowanie go w repozytorium instytucji lub w innym czasopiśmie), z potwierdzeniem pierwszej publikacji w tym czasopiśmie.

Wyraża się zgodę i zachęca autorów do publikacji ich tekstu w Internecie (np. w repozytorium instytucji lub na jej stronie internetowej) przed lub podczas procesu składania tekstu jako, że może to prowadzić do korzystnych wymian oraz wcześniejszego i większego cytowania opublikowanego tekstu (Patrz The Effect of Open Access). Zalecamy wykorzystanie dowolnego portalu stowarzyszeń badawczych z niżej wymienionych:

Bibliografia

Ahuvia, A. (2001). Traditional, Interpretive, and Reception Based Content Analyses: Improving the Ability of Content Analysis to Address Issues of Pragmatic and Theoretical Concern. Social Indicators Research, 54, 139-172.

Babbie, E. (2003). Badania społeczne w praktyce. Warszawa: WN PWN.

Bajerowa, I. (2008). Od Trydentu do Vaticanum Secundum. Porównanie języka dwóch katechizmów. W R. Przybylska, & W. Przyczyna (red.), Język katechezy (s. 136-151). Tarnów: Biblos.

Beckford, J. (2006). Teoria społeczna a religia. Kraków: Nomos.

Blumer, H. (2007). Interakcjonizm symboliczny. Perspektywa i metoda. Kraków: Nomos.

Buchta, R. (2009). Podręcznik jako środek dydaktyczny w katechezie osób z niepełnosprawnością intelektualną. W J. Kostorz (red.), Podręczniki do nauki religii. Sens czy bezsens? (s. 143-158). Opole: WT UO.

Engler, S. (2011). Grounded Theory. W M. Stausberg, & S. Engler (red.), The Routledge Handbook of Research Methods in the Study of Religion (s. 256-274). New York: Routledge.

Fairclough, N. (2003). Analysing Discourse: Textual Analysis for Social Research. London: Routledge.

Flick, U. (2011). Projektowanie badania jakościowego. Warszawa: WN PWN.

Geertz, C. (2005). Interpretacja kultur. Wybrane eseje. Kraków: WUJ.

Gibbs, G. (2011). Analizowanie danych jakościowych. Warszawa: WN PWN.

Glaser, B.G., & Strauss, A.L. (2009). Odkrywanie teorii ugruntowanej. Strategie badania jakościowego. Kraków: Nomos.

Gorzko, M. (2008). Procedury i emergencja. O metodologii klasycznej teorii ugruntowanej. Szczecin: WUS.

Grzmil-Tylutki, H. (2007). Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu. Kraków: Universitas.

Gutek, G.L. (2003). Filozoficzne i ideologiczne podstawy edukacji. Gdańsk: GWP.

Hałas, E. (2006). Interakcjonizm symboliczny. Społeczny kontekst znaczeń. Warszawa: WN PWN.

Hanisz, J. (2005). Podręcznik (hasło). W Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, t. 4 (s. 461-464). Warszawa: Żak.

Kiciński, K., Koseła, K., & Pawlik, W. (red.). (1995). Szkoła czy parafia? Nauka religii w szkole w świetle badań socjologicznych. Kraków: Nomos.

Kostorz, J. (2009a). Realizacja założeń ekumenicznego wymiaru katechezy w gimnazjum na przykładzie poznańskiej serii podręczników. W P. Mąkosa (red.), Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy (s. 223-248). Lublin: Polihymnia.

Kostorz, J. (2009b). Problematyka ekumenicznego wymiaru katechezy w gimnazjum na przykładzie krakowskiej serii podręczników „Odsłonić twarz Chrystusa”. W J. Kostorz (red.), Podręczniki do nauki religii. Sens czy bezsens? (s. 159-168). Opole: WT UO.

Krippendorff, K.H. (2004). Content Analysis: An Introduction to Its Methodology. Thousand Oaks: Sage.

Królikowska, A. (2008). Pojęcia religijne młodzieży. Badania empiryczne denotacyjnego i konotacyjnego rozumienia pojęć. Kraków: WAM.

Krzyżyk, D., & Synowiec, H. (2008). Odzwierciedlenie funkcji dydaktycznych w koncepcji i języku podręczników do katechezy w gimnazjum. W R. Przybylska, & W. Przyczyna (red.), Język katechezy (s. 260-278). Tarnów: Biblos.

Łaciak, B., & Szczepanowska, U. (2013). Analiza podręczników do religii w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych oraz treści religijnych w podręcznikach do języka polskiego w gimnazjach. Warszawa: ISP.

Madejowa, M. (2008). Gimnazjalne podręczniki do nauki religii w świetle wypowiedzi uczniów i katechetów. W R. Przybylska, & W. Przyczyna (red.), Język katechezy (s. 279-290). Tarnów: Biblos.

Marody, M. (1987). Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania. Warszawa: PWN.

Mayntz, R., Holm, K., & Hübner, P. (1985). Wprowadzenie do metod socjologii empirycznej. Warszawa: PWN.

Mąkosa, P. (red.). (2009). Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy. Lublin: Polihymnia.

Mead, G.H. (1975). Umysł, osobowość i społeczeństwo. Warszawa: PWN.

Mikk, J. (2000). Textbook: Research and Writing. Frankfurt am Main: Peter Lang.

Misiaszek, K. (2008). Charakter języka katechezy. W R. Przybylska, & W. Przyczyna (red.), Język katechezy (s. 52-69). Tarnów: Biblos.

Moe, C. (red.). (2008). Images of the Religious Other. Discourse and Distance in the Western Balkans. Novi Sad: CEIR & Kotor Network.

Nicholls, J. (2003). Methods in School Textbook Research. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research, 2, 11-26.

Nocoń, J. (2009). Podręcznik szkolny w dyskursie dydaktycznym – tradycja i zmiana. Opole: WUO.

Paluszkiewicz, M. (2009). Podręczniki metodyczne, podręczniki ucznia oraz zeszyty ćwiczeń stosowane w diecezji siedleckiej. W P. Mąkosa (red.), Poszukiwania optymalnego podręcznika do katechezy (s. 249-262). Lublin: Polihymnia.

Parnowski, T. (1976). Merytoryczne i edytorskie problemy podręczników. Warszawa: WNT.

Peirce, C.S. (1998). Wybór pism semiotycznych. Warszawa: PTS.

Pingel, F. (2010). UNESCO Guidebook on Textbook Research and Textbook Revision. Paris: UNESCO.

Pisarek, W. (1983). Analiza zawartości prasy. Kraków: OBP.

Przybylska, R., & Przyczyna, W. (red.). (2008). Język katechezy. Tarnów: Biblos.

Rapley, T. (2010). Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów. Warszawa: WN PWN.

Silverman, D. (2007). Interpretacja danych jakościowych. Metody analizy rozmowy, tekstu i interakcji. Warszawa: WN PWN.

Skrzypczak, J. (1996). Konstruowanie i ocena podręczników (podstawowe problemy metodologiczne). Poznań-Radom: ITE.

Zarębski, R. (2008). Objaśnianie terminów religijnych w podręcznikach do nauki religii. W R. Przybylska, & W. Przyczyna (red.), Język katechezy (s. 317-328). Tarnów: Biblos.

Zellma, A. (2008). Konstruktywizm w szkolnym nauczaniu religii – moda, wymóg edukacyjny czy zagrożenie? Katecheta, 3, 16-26.

Zujew, D.D. (1973). Podręcznik szkolny. Warszawa: WSiP.

Zwierżdżyński, M.K. (2016). Modele edukacji religijnej w szkole. W I. Borowik, A. Górny, & W. Świątkiewicz (red.), Globalny i lokalny wymiar religii (s. 203-214). Kraków: Nomos.