Alkoholizm jako zagrożenie rodziny w świetle poradników oraz publicystyki społecznej i naukowej w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w.

  • Aneta Bołdyrew Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk o Wychowaniu, Katedra Historii Wychowania i Pedeutologii, Zakład Historii Oświaty, Pomorska 46/48, Łódź, Publikacja finansowana w ramach programu Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego pod nazwą „Szlaka-mi Polski Niepodległej” w latach 2018-2023 nr projektu 01SPN 17 0020 18 kwota finansowania 751 222 zł http://orcid.org/0000-0002-6121-0816
Słowa kluczowe: rodzina, alkoholizm, Królestwo Polskie

Abstrakt

Cel naukowy: Celem artykułu jest syntetyzujące omówienie wiedzy, opinii i postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa w poradnikach i publicystyce w Królestwie Polskim w okresie „wchodzenia w nowoczesność”.

Problem i metody badawcze: Główny problem można sformułować następująco: Jak w analizowanym piśmiennictwie problematyzowano alkoholizm jako zagrożenie rodziny? W nawiązaniu do tego problemu można postawić kilka szczegółowych: Jakie czynniki wpływały na zmiany postaw wobec alkoholizmu jako problemu rodziny i społeczeństwa? Które środowiska uznawano za szczególnie zagrożone tą patologią? W jaki sposób problem alkoholowy był formułowany w kontekście bieżących dyskusji na ogólne tematy społeczne? Zastosowano metody badań historyczno-pedagogicznych, w tym metodę filologiczną, służąca analizie tekstów źródeł historycznych.

Proces wywodu: Po wprowadzeniu w problematykę przedstawiono trzy wyodrębnione zagadnienia: obraz pijaństwa jako problemu społecznego i moralnego w piśmiennictwie religijnym, kwestię medykalizacji alkoholizmu, widoczną również w kontekście rozważań o rodzinie, wreszcie obecność w źródłach problemu alkoholowego opisywanego jako przyczyna degeneracji rodziny i społeczeństwa.

Wyniki analizy naukowej: Sposób ukazywania alkoholizmu ulegał istotnym przeobrażeniom. Dyskusja na temat alkoholizmu jako czynnika zagrażającemu rodzinie i wychowaniu młodego pokolenia łączyła się z polemikami na szereg ogólnych tematów, takich jak relacje między rodziną a społeczeństwem, rola religii i nauki w rozwiązywaniu problemów społecznych, znaczenie rodziny w koncepcjach odbudowy polskiej państwowości.

Wnioski, innowacje, rekomendacje: analiza wypowiedzi o alkoholizmie jako zagrożeniu rodziny może służyć dalszym badaniom nad konstruowaniem obrazu rodziny i przemianami jej etosu u progu niepodległości.

Bibliografia

II Zjazd abstynentów polskich. (1905). Zdrowie, 6, 532-534.

Alkoholizm i jego skutki moralne. (1889). Przegląd Katolicki, 49, 710-712.

Bołdyrew, A. (2008). Matka i dziecko w rodzinie polskiej.

Ewolucja modelu życia rodzinne-go w latach 1795-1918,

Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Bołdyrew, A. (2016). Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864-1914, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Bregman, L. (1906). O celach i zadaniach propagandy wstrzemięźliwości. Zdrowie, 4, 206-215.

Budzińska-Tylicka, J. (1909a). Higiena kobiety i kwestie społeczne z nią związane, Warsza-wa: Towarzystwo Akc. S. Orgelbranda Synów.

Budzińska-Tylicka, J. (1909b). O potomstwie alkoholików. Czystość, 2, 27-29.

Chętnik, A. (1914). Jak zwalczać pijaństwo, Zorza, 12, 177-178.

Chodecki, W. (1907). Alkohol i szkoła. Zdrowie, 6, 463-471.

Daszyńska-Golińska, Z. (1905). Pijaństwo nasz wróg, Warszawa: Wydawnictwo M. Arct.

Daszyńska-Golińska, Z. (1907). Największy wróg szczęścia kobiety. Ster, 3, 127-130.

Edman, J. (2015). Temperance and Modernity: Alcohol Consumption as a Collective Prob-lem, 1885–1913. Journal of Social History, 49, 20-52.

F. (1898). Alkoholizm. Przegląd Katolicki, 32, 481-482.

Gawin, M. (2003). Rasa i nowoczesność. Historia polskiego ruchu eugenicznego (1880-1952). Warszawa: Wydawnictwo Neriton.

Glass, J. (1907). Alkohol a prawo. Przyszłość, 4, 29-31.

Gundlach, R. (1910). Wystawa przeciwalkoholowa w Łodzi. Zwiastun Ewangeliczny, 1, 16-19.

Kłopotowski, I. (1903). Co czyni pijaństwo i litania o uproszenie wstrzemięźliwości, War-szawa: druk „Gazety Rolniczej”.

Krzewienie trzeźwości (1899). Przegląd Tygodniowy, 41, 445-446.

Mickiewicz, A. (1983). Księgi pielgrzymstwa polskiego, [w:] idem, Dzieła poetyckie, t. 2, oprac. Z. Dokurno, Warszawa: Czytelnik.

Mikoszewski, K. (1862). Kazania o pijaństwie, Warszawa: Drukarnia Józefa Ungra.

Nowodworski, M. (1893). Encyklopedia kościelna, t. XIX, Warszawa: Drukarnia Czerwiń-skiego i Spółki.

Puławski, A. (1899) Pogadanka o piciu trunków i pijaństwie: odczyt popularny, zalecony przez Warszawskie Towarzystwo Higieniczne, Warszawa:

Księgarnia G. Centnerszwera.

Skalski, S. (1910). Alkoholizm i sprawa robotnicza, Łódź: Tłocznia A. Karskiego.

Sterling, W. (1909). O samobójstwach wśród dzieci i młodzieży szkolnej. Wychowanie w Domu i Szkole, 2, 119-137.

Szubstarski, T. (1917). Sześć nauk o pijaństwie, Radom: J. Grodzicki i S-ka.

Umiński, W. (1909). Precz z truciznami! Kofeina - Nikotyna – Alkohol. Tygodnik Mód i Powieści, 31, 2-3.

Walka z alkoholizmem (1900). Przegląd Katolicki, 36, 551-553.

w. s., (1908). Wpływ alkoholu na stosunek płci obojga. Przyszłość, 1, 11-12.

X. G. G. [German Grabowski], (1883). Słowa prawdy o papierosianej modzie i o pijaństwie dla ludu, Warszawa: Drukarnia Franciszka Czerwińskiego.

X. Y., (1913). Kobieta, alkohol i dziecko. Nasz Sztandar, 7, 123-125.

Opublikowane
2019-09-30
Jak cytować
Bołdyrew, A. (2019). Alkoholizm jako zagrożenie rodziny w świetle poradników oraz publicystyki społecznej i naukowej w Królestwie Polskim u schyłku XIX i na początku XX w. Horyzonty Wychowania, 18(47), 23-32. https://doi.org/10.35765/HW.2019.1847.02
Dział
Artykuły tematyczne