Wolontariat jako aktywna forma adaptacji do starości i strategia radzenia sobie z samotnością

  • Joanna Sztuka Akademia Ignatianum w Krakowie, Wydział Pedagogiczny, Instytut Nauk o Wychowaniu e-mail: joanna.sztuka@ignatianum.edu.pl
Słowa kluczowe: samotność, poczucie osamotnienia, starość, aktywność, wolontariat

Abstrakt

Celem poznawczym niniejszego artykułu jest opis wolontariatu jako aktywnej formy adaptacji do starości i strategii radzenia sobie z samotnością w tym okresie życia człowieka. Celem praktycznym niniejszego opracowania jest natomiast określenie wskazań w projektowaniu systemu wspierania wolontariatu osób starszych. W percepcji ogółu społeczeństwa starość jest bilansem życia, syntezą i wykładnikiem ludzkich uzdolnień i dokonań oraz rozrachunkiem z przeszłością. Często prowadzi do pogorszenia się pozycji w rodzinie oraz środowisku lokalnym, a w związku z tym do zmiany publicznego i prywatnego „ja”. Przede wszystkim jest jednak okresem nagromadzenia się czynników zwiększających ryzyko przeżywania przewlekłych schorzeń, doświadczania śmierci przyjaciół czy współmałżonka oraz samotności i osamotnienia. W perspektywie pedagogicznej osoby starsze mogą i powinny stanowić istotne ogniwo kapitału społecznego. Osiągnięcie tego zadania jest możliwe dzięki wdrażaniu strategii edukacji do aktywnej starości, w których za podstawę adaptacji do tego okresu uznaje się tak zwaną selektywną optymalizację sprawności funkcji psychicznych, fizycznych i społecznych, czyli podtrzymywanie poprzez stymulację tych funkcji, które ulegają stopniowej deterioracji. Przykładem takich w pełni synergicznych działań jest aktywność prospołeczna określona mianem wolontariatu. Na tle dokonanej w artykule analizy literatury oraz dostępnych badań dostrzegać w niej będziemy element systemu wsparcia społecznego oraz optymalną formę adaptacji do starości, która poradzi sobie także z samotnością.

Bibliografia

Arczewska M., Całek G., Gliwicka E., Pazderski F., Rustecki W., Bobek K., Długofalowa polityka rozwoju wolontariatu w Polsce, Warszawa, czerwiec 2011, <http://erw2011.gov.pl/static/upload/dugofalowa-polityka_300811_fin.pdf > (dostęp: 10.04.2013).

Art. 2 pkt. 3 Ustawy z dnia 24 kwietnia 2003r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. z 2003r. nr 96 poz. 873 z późn. zm.).

Badanie European Social Survey z 2008r., <http://www.europeansocialsurvey.org> (dostęp: 20.03.2012).

Bilińska-Suchanek E., Opór wobec szkoły. Dorastanie w perspektywie paradygmatu oporu, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2003.

Czerkacz M., Wolontariat jako forma aktywizacji osób w wieku emerytalnym, w: Kultura grup mniejszościowych i marginalizowanych, red. L. Dyczewski, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005.

De Jong Gierveld J., Havens B., Cross-national Comparisons of Social Isolation and Loneliness: Introduction and Overview, “Cananadian Journal on Aging” (2004), 23(2), s. 109-113.

Dzięgielewska M., Wolontariat ludzi starszych (na przykładzie wolontariuszy w rejonie łódzkim), w: Starzenie się a satysfakcja z życia, red. S. Steuden, M. Marczuk, Wydawnictwo KUL, Lublin 2006.

European Commission, Eurobarometer, Aktywne starzenie się, <http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_378_fact_pl_pl.pdf> (dostępu: 01.03.2013).

Główny Urząd Statystyczny, Prognoza ludności na lata 2008-2035, Główny Urząd Statystyczny, Departament Badań Demograficznych, Warszawa 2009.

Gumkowska M., Herbst J., Podstawowe fakty o organizacjach pozarządowych. Raport z badania 2008, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa 2009.

Hipsz N., Potencjał społecznikowski i zaangażowanie Polaków w wolontariat, komunikat z badań CBOS, Fundacja Centrum Badania Opinii Społecznej, luty 2012.

Janowski A., Uczeń w teatrze życia szkolnego, WSiP, Warszawa 1989.

Jordan P., Ochman M., Jak pracować z wolontariuszami, BORIS, Warszawa 1997.

Juszczak K., Aktywność szansą na lepszą starość, w: Życie w starości, red. B. Bugajska, ZAPOL, Szczecin 2007.

Jylhä M., Jokela J., Individual experiences as cultural: A cross-cultural study on loneliness among the elderly, „Ageing Soc” 1990, 10(2), s. 295-315.

Kawula S., Człowiek w relacjach socjopedagogicznych, Wydawnictwo Żak, Toruń 1999.

Kawula S., Pedagogika społeczna: dokonania, aktualność, perspektywy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005.

Komisja Europejska, Third Demography Report: population is becoming older and more diverse, 2011 r., <http://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-209_en.htm> (dostęp: 20.03.2013).

Konieczna-Woźniak R., Adaptacja do starości w czasach promujących młodość, w: Adaptacja w przebiegu życia jednostki, red. R. Michalak, Wyższa Szkoła Zawodowa „Kadry dla Europy”, Poznań 2010.

Kopaliński S., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2000.

Kowalczuk K., Rola dziadków w naszym życiu, komunikat CBOS, styczeń 2012.

Leksykon gerontologii, red. A.A. Zych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2007.

Makara-Studzińska M., Zaborska A., Samotność wśród osób starszych. Porównanie międzykulturowe, „Zdrowie Publiczne” 2006, 116(4), s. 619-622.

Makowski G., Młody, bogaty, wykształcony, religijny – mit polskiego wolontariusza, komunikat CBOS, maj 2011.

McGraw J., Samotność a K. Dąbrowskiego teoria dezintegracji pozytywnej – perspektywa interdyscyplinarna, w: Człowiek w sytuacji trudnej, red. B. Hołyst, PTHP, Warszawa 1991.

Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji, Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju, Warszawa 2012.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego, Warszawa, listopad 2011, <http://ks.mkidn.gov.pl/pages/strona-glowna/strategia-rozwoju-kapitalu-spolecznego.php> (dostęp: 21.04.2012).

Mudyń K., Weiss A., Satysfakcja z życia u osób w wieku senioralnym a orientacje życiowe i deklarowane wartości, <http://www.uj.edu.pl/documents/1749407/959bdbfb-9940-4072-b8f2-663dd2087168> (dostęp: 11.03.2013).

Murawska E., Opór wobec przemijania. Kreatywność w okresie spełnienia, w: Kreatywność oporu w edukacji, red. E. Bilińska-Suchanek, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.

Nowakowski K., Użyteczność koncepcji alienacji Ericha Fromma w kontekście analizy społeczeństwa współczesnego, „Horyzonty Wychowania” 11/2012 (21), s. 215-224.

Olczyk A., Miejsce i rola ludzi starych w społeczeństwie, „Ateneum Kapłańskie. Pełnia życia w starości?” 157 (2011), z. 1(614), s. 34-37.

Olubiński A., Humanistyczno-edukacyjne wartości wolontariatu w przygotowaniu do pracy socjalnej, w: Wolontariat w obszarze humanistycznych wyzwań opiekuńczych, red. B. Kromolicka, Wydawnictwo Edukacyjne "Akapit", Toruń 2005.

Parlament Europejski, Eurobarometer, Wolontariat i solidarność międzypokoleniowa. Sprawozdanie, październik 2011 r., <http://www.europarl.europa.eu/pdf/eurobarometre/2011/juillet/04_07/rapport_%20eb75_2_%20benevolat_pl> (dostęp: 11.02.2013).

Pazderski F., Sobiesiak-Penszko P., Wolontariat osób dojrzałych w Polsce. Ekspertyza dla Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej, Warszawa, czerwiec 2012, <http://www.dobrywolontariat.pl/uploads/Wolontariat_osob_dojrzalych-ekspertyzawww.pdf> (dostęp: 02.03.2013).

Piekarski G., Wolontariat jako transformatywny opór społeczny. Zobowiązania wolontarystyczne jako transformatywny opór wobec własnych słabości w społeczeństwie dysfunkcyjnym, w: Kreatywność oporu w edukacji, red. E. Bilińska-Suchanek, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009.

Rymsza M., Niestarzejący się sektor w starzejącym się społeczeństwie, „Trzeci Sektor” nr 25/2011, s. 5.

Sigelman C.K., Rider E.A., Life-Span Human Development, Wadsworth, Belmont 2012.

Słownik filozofii, red. A. Ajdukiewicz, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa 2004.

Sobiesiak P., Ukryty potencjał? Sektor pozarządowy w starzejącej się Polsce, w: Publiczna troska, prywatna opieka. Społeczności lokalne wobec osób starszych, red. M. Racław, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011.

Sobiesiak P., Zalewska J., Między wstydem a towarzyskością. Modele uczestnictwa społecznego osób starszych, w: Publiczna troska, prywatna opieka. Społeczności lokalne wobec osób starszych, red. M. Racław, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2011.

Sowiński A.J., W poszukiwaniu ideału osobowości wolontariusza, w: Wolontariat w obszarze humanistycznych wyzwań opiekuńczych, red. B. Kromolicka, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit” Toruń 2005.

Straś-Romanowska M., Późna dorosłość. Wiek starzenia się, w: Psychologia rozwoju człowieka, t. 2, Charakterystyka okresów życia człowieka, red. B. Harwas-Napierała, J. Trempała, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007.

Stowarzyszenie Klon/Jawor, Wolontariat, filantropia, 1% 2010, Warszawa 2010.

Szatur-Jaworska B., Błędowski P., Dzięgielska M., Podstawy gerontologii społecznej, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR, Warszawa 2006.

Sztuka J., Formacja do starości, „Ateneum kapłańskie. Pełnia życia w starości” 157 (2011), z. 1(614), s. 42.

Sztuka J., Wolontariat jako szansa uspołecznienia współczesnej młodzieży, w: (Bez)radność wychowania…?, red. Z. Marek, M. Madej-Babula, Wydawnictwo WAM, Kraków 2007.

Szukalski P., Proces starzenia się ludności a sprawiedliwość i równość międzypokoleniowa, w: Proces starzenia się ludności: potrzeby i wyzwania, red. J.T. Kowaleski, P. Szukalski, Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2002.

Szczepański J., Sprawy ludzkie, Wydawnictwo Czytelnik, Warszawa 1984.

Szymańska J., Bierność-samotność. Wzajemne odniesienia, w: Bierność społeczna. Studia interdyscyplinarne, red. A. Keplinger, Eneteia Wydawnictwo Psychologii i Kultury, Warszawa 2008.

The Gallup Organization, Youth on the move, „Flash Eurobarometer” (2011) 319a, s. 19.

TNS OBOP, Raport ECCO – Charytatywność Polaków 2010, maj 2010, <http://assets.wwfpl.panda.org/downloads/ecco_raport_charytatywnosc_polakow_2010.pdf> (dostęp: 22.03.2012).

Trempała J., Koncepcje rozwoju człowieka, w: Psychologia podręcznik akademicki, red. J. Strelau, t. 1, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000.

Wądołowska K., Obraz typowego Polaka w starszym wieku, komunikat CBOS, styczeń 2010.

Witkowski L., Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona, Wydawnictwo Wit-Graf, Toruń 2000.

Opublikowane
2013-06-30
Jak cytować
Sztuka, J. (2013). Wolontariat jako aktywna forma adaptacji do starości i strategia radzenia sobie z samotnością. Horyzonty Wychowania, 12(23), 139-163. Pobrano z https://horyzontywychowania.ignatianum.edu.pl/HW/article/view/511
Dział
Artykuły tematyczne